Burun tıkanıklığı, insanların nefes almakta zorluk çekmesine neden olan yaygın bir sağlık sorunudur. Bazı bireylerde bu şikayet daha fazla rahatsızlığa yol açabilir. Solunumun burunda başlaması nedeniyle, sağlıklı bir yaşam için burundan nefes alıp vermek önemlidir. Burun, vücuda giren havayı temizler, ısıtır ve nemlendirir; ayrıca kulağın havalanmasını sağlar ve koku alma fonksiyonuna yardımcı olur. Tıkanıklığın uzun süre devam etmesi durumunda, altta yatan rahatsızlığın tespit edilmesi gerekmektedir. Tedavi edilmemesi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Burun tıkanıklığı çeşitli nedenlerden dolayı ortaya çıkabilir.

Yapısal nedenler arasında burun ve burnu iki bölüme ayıran ince bir kıkırdaktan meydana gelen septum bozuklukları incelenir. Burun yapısındaki bu tür sorunlar genellikle kazalardan ve travmalardan kaynaklanır. Geçirilen kazalar eski bir dönemde olabilir. Yeni doğan bebeklerde doğum sırasında oluşan burun zedelenmesinin oranı bile %7 kadardır. Burun, konumu itibarıyla yüzün orta bölümünde ve çıkıntılı bir yapıda olduğundan, insanlar yaşamları boyunca bir defa olsun burnunu bir yere çarpar. Bu tür sebeplerden dolayı septum deviasyonları ve burun deformiteleri en fazla görülen tıkanıklık nedenleridir. Bunlardan kaynaklanan burun tıkanıklıklarında, cerrahi müdahale kaçınılmaz olur.

Çocukluk döneminde rastlanan tıkanıklık sorunlarının sebebi ise genellikle geniz eti büyümesidir. Bunlar damağın gerisinde yer alan, bademciğe benzeyen, burnun arka tarafındaki bir dokudur. Çocuklarda geniz eti büyümesi olduğunda, geceleri sesli nefes alma ve horlama sorunları yaşanır. Sürekli olarak ağızdan nefes alma ve yüzlerinde mutsuzluk ifadesi olur. Bu sorun dişlerde bile sorun yaratabilir. Tedavisi için cerrahi girişim önerilmektedir.

Yapısal nedenlerin içinde burun tümörleri ve burna kaçan yabancı cisimlerden kaynaklanan sorunlar sayılabilir. Özellikle çocuklar burunlarına küçük parçacıkları sıkça sokma eğilimi gösterirler. Bunların içinde nohut, bezelye, düğme, bilye, oyuncak parçası gibi materyaller yer alabilir. Eğer burundan tek taraflı ağır ve kötü bir akıntı oluyorsa, bu yabancı bir cisim tarafından meydana gelmiş burun tıkanıklığı olabilir. Bu durumlarda mutlaka doktora gidilmelidir.

Sağlıklı kişiler bile yıl içinde birkaç defa soğuk algınlığı geçirebilir. Bu durum, gençlerde daha sık, bağışıklık sistemi güçlü olan yaşlılarda ise daha az görülür. Virüsler yoluyla oluşan soğuk algınlıkları genellikle burun ve eller aracılığıyla insanlara bulaşır. Burun içine yerleşen virüsler, vücutta histamin adı verilen bir maddenin salgılanmasına sebep olur. Bu nedenle burna giden kan miktarında artış meydana gelir. Burun zarları şişer ve zarlarda sıvı salgılanması artar. Dekonjestanlar ve antihistaminikler şikayetleri azaltabilir. Virüslerden kaynaklanan enfeksiyonlarda burun ve sinüslerde bakteri enfeksiyonlarına karşı direnç azalır. Bu nedenle soğuk algınlığı geçirilirken sıkça burun ve sinüs enfeksiyonları da oluşur. Eğer burun akıntısı berrak renkten yeşil ya da sarı renge dönerse, bakteriyel enfeksiyon meydana geldiği anlaşılır. Bu durumda mutlaka doktora gidilmelidir. Ani başlayan sinüs enfeksiyonlarında koyu renkli bir akıntı, burun tıkanıklığı, sinüslerin etkilenmesine göre üst dişlerde, yanaklarda, gözlerin arasında ve gerisinde ağrı ve hassasiyet görülür. Kronik sinüs enfeksiyonları bazı hallerde ağrı yapmayabilir. Ancak burunda tıkanıklık ve akıntı sürekli bulunur. Bazı kişilerde sinüslerde polip adı verilen yapılar gelişir. Bu rahatsızlık hava yollarına yayılıp astım, kronik bronşit ve bronşit gibi hastalıklara neden olabilir. Akut sinüzitler antibiyotiklerle, kronik sinüzitlerde ise cerrahi tedaviyle iyileşme sağlanır.

Alerjiler, polenlere, yabancı cisimlere, hayvan atıklarına ve ev tozunda bulunan bazı maddelere karşı gelişen inflamasyon yanıtıdır. Bazı yiyecekler bile alerjilere neden olabilir. Polenler bahar aylarında sorun yaratırken, ev tozları yıl boyunca sorun yaratır. Burunda oluşan saman nezlesi ise alerjik rinit rahatsızlığıdır. Alerjik yapıdaki kişilerde de vücutta histamin salgılanması olacağından, burun tıkanıklığı ve akıntısı meydana gelebilir. Antihistaminik ilaç kullanımı ve dekonjestanlar kan damarlarını büzüp, burun tıkanıklığını açar. İlaç kullanımı sırasında antihistaminiklerin uykuya meyli artırması, dekonjestanların ise uyarıcı etki yapması dikkate alınarak, kullanımlarına dikkat etmek gerekir. Bu nedenle ilaçlar bir arada kullanılmalıdır.

Burun ve burundaki zarlarda oluşan inflamasyon rinit olarak tanımlanır. Vazomotor ise kan damarları ile ilgili bir deyimdir. Burun zarlarında çok sayıda genişleme ve daralma özelliğine sahip olan toplar damar, atar damar ve kılcal damar bulunmaktadır. Bu damarların normal zamanda yarısı açık, diğer yarısı ise kapalıdır. Ağır egzersizler yapıldığında adrenalin salgılanmasından dolayı damarlar büzülür. Bu büzülme burun zarında da büzülmeye neden olduğundan, hava yolu açılır ve daha rahat nefes alınır. Eğer kişi alerjik nedenlere, enfeksiyonlara ya da başka nedenlere maruz kalırsa, burun damarları genişler ve vazomotor rinit gelişimi başlar. Bu nedenler arasında sayılabilecekler tiroit hormonundaki yetersizlikler, stres, gebelik, doğum kontrol hapları, dekonjestan ilaçların uzun süre kullanımı ve bazı tansiyon ilaçları olabilir. Bu nedenler olduğunda başlangıçta geçici ve tedavi edilebilir özellikte burun tıkanıklığı oluşur. Erken dönemde buna neden olan etken ortadan kaldırıldığında, rahatsızlık tedavi edilebilir. İlerleyen dönemlerde damarlar elastikiyetini kaybettiğinde, geri dönüşü olmayan hasarlar meydana gelebilir. Bu damarlar varisleşmiş damarlara benzer gelişim gösterir.